Μην πυροβολείτε τον Αυτισμό: Λίγες σκέψεις με αφορμή την δολοφονική επίθεση στο Κονέκτικατ

Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου 2012: ακούω από το ραδιόφωνο συγκλονισμένη -όπως κι όλοι μας, άλλωστε- την τραγική είδηση της δολοφονίας 26 ανθρώπων (ανάμεσα στους οποίους 20 μικρά παιδιά) με καραμπίνα σε ένα δημοτικό σχολείο των ΗΠΑ. Την θέση των αρχικών συναισθημάτων σοκ και θλίψης που ένιωσα τις πρώτες ώρες, πήρε λίγο μετά ο θυμός για τη σεναριολογία που άρχισε να ξετυλίγεται από κάποια Αμερικάνικα ΜΜΕ: «μοναχικός», «πολύ έξυπνος αλλά παράξενος», «χωρίς ενσυναίσθηση (lack of empathy)», οι πρώτοι υπαινιγμοί. Μια μέρα μετά: «Αξιωματούχος της αστυνομίας δήλωσε ανώνυμα στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press ότι ο μακελάρης έπασχε από σύνδρομο Άσπεργκερ*, όπως αναφέρουν και πολλά αμερικανικά μέσα» (ΒΗΜΑ Science, 18/12/12).

Ενώ μέχρι την στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές (30/12/12), οι ισχυρισμοί ότι ο Adam Lanza παρουσίαζε σ. Άσπεργκερ δεν έχουν επιβεβαιωθεί, νιώθω την επείγουσα ανάγκη να καταθέσω τα εξής:
• Κατ 'αρχήν, με εντυπωσιάζει όχι μόνο το πώς τέθηκε έτσι αβασάνιστα η διάγνωση του σ. Άσπεργκερ από έναν «ανώνυμο αξιωματούχο της (Αμερικάνικης) Αστυνομίας», αλλά και το πώς αυτή αναπαρήχθη από πολλά ΜΜΕ, στο βαθμό που να ξεχαστεί σταδιακά ότι πρόκειται για φήμη κι όχι για έγκυρη πληροφορία.
• Δεύτερον, θεωρώ ότι το αν ο συγκεκριμένος άνθρωπος παρουσίαζε πράγματι σ. Άσπεργκερ ή όχι μικρή σημασία έχει. «Οι έρευνες έχουν δείξει ότι ένα άτομο με Άσπεργκερ ή άλλη διαταραχή μέσα στο φάσμα του αυτισμού δεν έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να διαπράξει μια βίαιη πράξη από ό, τι έχει ένα οποιοδήποτε άλλο άτομο.», αναφέρει η Priscila Gilman, "Don't blame Autism for Newton", The New York Times, 17/12/2012.
• Η μαζική δολοφονία τόσων ανθρώπων είναι κάτι το ασύλληπτο και δημιουργεί έντονα, ανυπόφορα συναισθήματα. Το να προσπαθεί κανείς να εξηγήσει μια συμπεριφορά που προξενεί δέος κατατάσσοντάς την σε κάποια κατηγορία, είναι ένας ανθρώπινος μηχανισμός άμυνας. Ωστόσο, αυτό δεν δικαιολογεί το να καταφεύγουμε στην εύκολη λύση της δαιμονοποίησης των πλέον ευάλωτων ομάδων πληθυσμού. Μπορείτε να φανταστείτε τι θα συμβεί αν κάθε κλειστό, αγχώδες, κοινωνικά αδέξιο παιδί αρχίζει να αντιμετωπίζεται από την κοινότητα με καχυποψία ως δυνητικά επικίνδυνο; Αλλού πρέπει να αναζητήσουμε τα αίτια της βίας.
• Γενικότερα, θεωρώ εξαιρετικά απλουστευτικό -αλλά και επικίνδυνο- να θεωρείται ότι μια τέτοιου μεγέθους επιθετική πράξη είναι το αποτέλεσμα του αυτισμού ή κάποιας ψυχικής ασθένειας. Η βία αποτελεί ένα σύνθετο βιο-ψυχο-κοινωνικό φαινόμενο, στο οποίο οι κοινωνικοί παράγοντες παίζουν βαρύνοντα ρόλο, κι εκεί είναι που πρέπει να σκύψουμε με προσοχή και να σκεφτούμε, προσπαθώντας να κατανοήσουμε.
• Νιώθω την ανάγκη να συμπαρασταθώ και στις οικογένειες των δολοφονημένων παιδιών αλλά και στις οικογένειες κάποιων άλλων, σιωπηλών αυτή τη φορά θυμάτων, των θυμάτων του στιγματισμού: των οικογενειών ατόμων με σ. Άσπεργκερ και άλλες διαταραχές μέσα στο φάσμα του Αυτισμού. Το συνηθέστερο είναι τα άτομα αυτά (παιδιά-έφηβοι-ενήλικες) όχι να προκαλούν βία αλλά να την υφίστανται και να γίνονται στόχος πειραγμάτων και αποκλεισμού (στο σχολείο, στην δουλειά, στην κοινότητα).
Η Aurelie Baranger, διευθύντρια του «Autism-Europe», ενός οργανισμού με στόχο την προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αυτισμό και των οικογενειών τους, εξηγεί: «Θα πρέπει να κατανοήσουμε αυτή την τραγωδία ως πράξη μη τυπική ενός ατόμου με αυτισμό». Και συνεχίζει: «Συστήνουμε στην διεθνή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιογράφων και άλλων ατόμων, να αποφεύγουν να κάνουν λανθασμένες υποθέσεις ή κρίσεις για ανθρώπους με αυτισμό... Τα άτομα με αυτισμό στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο, έχουν ήδη να αντιμετωπίσουν καθημερινά φραγμούς και διακρίσεις εις βάρος τους. Τα αρνητικά στερεότυπα των ΜΜΕ οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερο στιγματισμό και δυσκολίες σε αυτούς τους ανθρώπους.»
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω πως σε αυτή την εποχή της γενικευμένης κρίσης σε όλα τα επίπεδα (οικονομικό, κοινωνικό, ανθρωπιστικό), χρειάζεται να αποφύγουμε τους εύκολους αφορισμούς, τους απλουστευτικούς διαχωρισμούς σε καλούς και κακούς, φυσιολογικούς και «ψυχοπαθείς», που εμποδίζουν τον στοχασμό και μας απομακρύνουν από την κατανόηση των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων. Και να αναλάβουμε επιτέλους τις ευθύνες μας.
Εύχομαι καλή χρονιά σε όλους μας!

Μαριάννα Τάσση
Παιδοψυχίατρος
Ιδρυτικό μέλος και Επιστημονική συνεργάτης του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου στην Χίο.

* Σημείωση: Το σύνδρομο Άσπεργκερ (Asperger syndrome) είναι μια από τις Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές ή Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος και χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην επικοινωνία, την κοινωνική κατανόηση και αλληλεπίδραση, καθώς και εμμονές. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να ανατρέξετε στις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
www.asperger.gr
www.autism.hellas.gr
www.autism.org.uk