Το Ναυάγιο της Ζακύνθου

Mέλη της ομάδας μας μιλούν για τους αγαπημένους τους καλοκαιρινούς προορισμούς! Σε αυτό το άρθρο, ο Χάρης Τορτορέλης γράφει για την ομορφότερη παραλία του κόσμου...

Το Ναυάγιο της Ζακύνθου

Γράφει ο Χαράλαμπος Τορτορέλης

Παιδαγωγός – Μουσειολόγος, Στέλεχος Τμήματος Εξεύρεσης Πόρων, Κέντρο Παιδιού και Εφήβου

Ένα ολόκληρο χρόνο μετά που σχεδιάζω να ξαναγυρίσω στις διακοπές μου στον τόπο καταγωγής μου, τη Ζάκυνθο, και να δω αγαπημένα πρόσωπα και τους τόπους μου. Πέρσι, ανάμεσα στις δύο καραντίνες, η επίσκεψη στο νησί ήταν καθησυχαστική. Με τον περιορισμένο τουρισμό, εξαιτίας της πανδημίας, κατάφερα να κάνω τουρισμό στον ίδιο τον τόπο που μεγάλωσα. Φέτος, μετά τον πιο δύσκολο χειμώνα που προηγήθηκε, σίγουρα οι προσδοκίες είναι μεγαλύτερες και η νοσταλγία πιο έντονη. Οι επιστροφές είναι πάντα περίεργες. Και οι τόποι δεν είναι μόνο τοπία, είναι φαγητά, μυρωδιές, τζατζαμίνια, αύρα αλλά κυρίως άνθρωποι, λιγάκι πιο γερασμένοι μα με την ίδια ματιά, άνθρωποι και ιστορίες. Θα ήταν δύσκολο στον περιορισμένο αυτό χώρο να σας τα πω όλα αυτά, οπότε θα περιοριστώ στην ιστορία του διάσημου Ναυαγίου της Ζακύνθου, μια σύγχρονη ιστορία με πειρατές και περιπέτεια, σαν παραμύθι, όπως η ίδια η ζωή…

Η παραλία «Ναυάγιο» είναι αναμφισβήτητα η πιο γνωστή παραλία της Ζακύνθου και της Ελλάδος. Οι φωτογραφίες του φιγουράρουν στους μεγαλύτερους και σημαντικότερους τουριστικούς οδηγούς παγκοσμίως και δεν υπάρχει ταξιδιωτικό γραφείο στον κόσμο, το οποίο να διοργανώνει ταξίδια στην χώρα μας και να μην έχει μια ακόμα εντυπωσιακή αφίσα του «Ναυαγίου».

Η απαράμιλλης ομορφιάς παραλία είναι το αποτέλεσμα της ιδιοτροπίας της φύσης, των δυτικών, σεισμογενών ακτών της Ζακύνθου και των καταγάλανων, βαθιών νερών του Ιονίου Πελάγους που αιώνες τώρα σμιλεύουν τα απόκρημνα βράχια της άγριας φύσης της πλευράς αυτής του νησιού, σπάζοντάς τα σε μικρά, κατάλευκα βοτσαλάκια.

Στην περιοχή αυτή συνέβη το ναυτικό ατύχημα. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1982 το εμπορικό πλοίο «Παναγιώτης» του Κεφαλλονίτη Χαράλαμπου Κομποθέκλα, με πλήρωμα επίσης από την Κεφαλονιά, προσάραξε στην περιοχή. Το πλοίο μετέφερε παράνομο φορτίο με κούτες από αφορολόγητα τσιγάρα. Τα τσιγάρα τα παραλάμβανε από λιμάνια της Γιουγκοσλαβίας και της Αλβανίας και όταν πλέον έπλεε σε διεθνή ύδατα, τα μεταφόρτωνε σε μικρά ταχύπλοα πλοιάρια με προορισμό την Ιταλία. Την διαδικασία την επέβλεπαν κάθε φορά δύο Ιταλοί λαθρέμποροι που πάντοτε επέβαιναν και αυτή στο πλοίο «Παναγιώτης». Εκείνη όμως την φορά, τον Σεπτέμβριο του 1982 τα πράγματα πήραν μια διαφορετική τροπή. Συνέβη μια «πειρατεία».

Ο καπετάνιος και το πλήρωμα συνέλαβαν τους Ιταλούς λαθρεμπόρους που τους συνόδευαν, τους έκλεισαν σε μια καμπίνα και άλλαξαν προορισμό. Απομακρύνθηκαν από τα διεθνή ύδατα και κατευθύνθηκαν προς την άγρια, δυτική πλευρά της Ζακύνθου για να κρυφτούν σε κάποιον όρμο μέχρι να συναντήσουν άλλους διαμεσολαβητές, με τους οποίους είχαν συνεννοηθεί για να πουλούσαν το παράνομο εμπόρευμα για λογαριασμό τους. Πλησίασαν τον όρμο που μέχρι τότε ήταν γνωστός ως ο όρμος του Αγίου Γεωργίου ή ο όρμος του Σπυριλή. Ωστόσο ο καιρός αγρίεψε και η μηχανή του πλοίου χάλασε. Το πλοίο παρασύρθηκε από την θαλασσοταραχή και προσάραξε στην τότε μικρότερη παραλία της περιοχής. Το πλήρωμα τότε κατέβασε το φορτίο στην παραλία και προσπάθησε να ξεκολλήσει το σκάφος. Μάταια όμως καθώς η κακοκαιρία χειροτέρευσε και μάλιστα πολλές κούτες παρασυρθήκαν από τα κύματα. Τότε έχοντας μόνο έγνοια να διαφύγουν, απελευθέρωσαν τους Ιταλούς κρατουμένους τους και με μεγάλο κίνδυνο, κατάφεραν να σκαρφαλώσουν τα απόκρημνα βράχια και να καταλήξουν στην χώρα της Ζακύνθου και σε διάφορα χωριά.

Στο μεταξύ είχε ξημερώσει και οι κάτοικοι της περιοχής των Βολιμών της Ζακύνθου αντίκρισαν επιπλέοντες κούτες στην θάλασσα. Άρχισαν να τις συλλέγουν και με μεγάλη επιφύλαξη τις άνοιξαν και αντίκρισαν τα παράνομα τσιγάρα. Επικράτησε ένας πανζουρλισμός, καθώς όλοι προσπάθησαν να μαζέψουν όσο το δυνατόν περισσότερες κούτες και τις έκρυψαν στα σπίτια τους, σε στάβλους, σε αποθήκες και φούρνους! Τα τσιγάρα ήταν με τέτοιο τρόπο συσκευασμένα που δεν είχαν καταστραφεί από το θαλασσινό νερό, καθώς αυτό είχε προβλεφτεί από τους λαθρεμπόρους, για κάθε ενδεχόμενο.

Ωστόσο οι φήμες έφτασαν γρήγορα στις αρχές οι οποίες άρχισαν τις έρευνες. Οι ναυτικοί συνελήφθησαν και ακολούθησαν έρευνες στα σπίτια των χωρικών όπου, σύμφωνα με την επίσημη ιστορία, τα τσιγάρα εντοπίστηκαν και μεταφέρθηκαν στο τελωνείο της Ζακύνθου. Ακολούθησε δίκη όπου οι λαθρέμποροι καταδικάστηκαν, οι Ιταλοί απελάθηκαν και τα τσιγάρα πουλήθηκαν σε πλειστηριασμό. Η τοπική παράδοση θέλει οι χωρικοί της Ζακύνθου να καπνίζουν ακόμη και σήμερα από τα καλά κρυμμένα λαθραία τσιγάρα!

Τις επόμενες ημέρες ακολούθησε η λεηλασία του καραβιού από τους χωρικούς. Ότι μπορούσε να αποκολληθεί, αποσπάστηκε από το καράβι και απέμεινε το κουφάρι του, να χτυπιέται από τον αγέρα και τα κύματα και να κατατρώγεται από την αλμύρα. Σιγά - σιγά τα κύματα συσσώρευσαν όλο και περισσότερα βότσαλα, μεγαλώνοντας την παραλία και κόβοντας την επαφή του κουφαριού του πλοίου με την θάλασσα. Τότε άρχισε να αναπτύσσεται ακόμη περισσότερο ο τουρισμός στην περιοχή. Οι βαρκάρηδες που ήδη οργάνωναν εκδρομές στις γειτονικές γαλάζιες σπηλιές για τους τουρίστες, άρχισαν να εντάσσουν στην πορεία τους και μια στάση στην παραλία του ναυαγίου. Τραβήχτηκαν οι πρώτες φωτογραφίες που ταξίδεψαν σε όλον τον κόσμο, προκαλώντας εντύπωση και τραβώντας την προσοχή όλων των τουριστικών πρακτόρων. Το σκουριασμένο σκαρί, η κατάλευκη, βοτσαλωτή παραλία, τα απόκρημνα βράχια και τα όμορφα χρώματα του ηλιοβασιλέματος έγιναν η πιο γνωστή εικόνα της Ζακύνθου.

Η ομορφότερη παραλία της Ζακύνθου, της Ελλάδος αλλά και του κόσμου είναι χαρακτηρισμοί που έχει λάθει η παραλία του «Ναυαγίου». Το National Geographic την χαρακτήρισε το 2008 ως την πιο όμορφη παραλία του κόσμου ενώ το TripAdvisor πολλές φορές την παρουσίασε στην ετήσια λίστα των 25 καλύτερων παραλιών του κόσμου.

Η περιοχή αποτελεί διάσημο τουριστικό προορισμό, ακόμα και του εναλλακτικού τουρισμού, καθώς κάθε χρόνο διοργανώνονται ελεύθερες πτώσεις με αλεξίπτωτο από τον βράχο στην παραλία του ναυαγίου, ενώ στο διαδίκτυο κυκλοφορούν εντυπωσιακά βίντεο με την ριψοκίνδυνη αυτή προσπάθεια.      

Για την περιοχή ο Γιάννης Δεμέτης παραθέτει ιστορικές πληροφορίες και μαρτυρίες στο περιοδικό “Libro”, τεύχος 12 του 2008:

(…)

«Στο βιβλίο "Πρώται Γνώσεις Φυσικής και Πολιτικής Γεωγραφίας μετά Πατριδογραφίας Ζακύνθου, προς χρήσιν των εν Ζακύνθω Δημοτικών Σχολείων" του Α.Σ. Μπισκίνη, που εκδόθηκε το έτος 1897, διαβάζουμε για την περιοχή : "Νησί του Αγ. Γεωργίου. Κάτωθεν της Μονής πλησίον των κρημνωδών ακτών είναι σκόπελος ηνωμένος δια μικρού ισθμού μετά της ξηράς, ούτος καλείται νησί του Αγ. Γεωργίου. Επ' αυτού υπήρχε μέχρι το 1550 η Μονή αύτη, ήδη δε υπάρχουσιν ερείπια, 15 δεξαμεναί και ο ναός σώος μεν αλλά κενός και εγκαταλελειμμένος. Ούτος καλείται Κάτω Αϊ Γιώργης".

Ο Λεωνίδας Ζώης στο βιβλίο "Ιστορία της Ζακύνθου", που εκδόθηκε το 1966, γράφει : "Άγιος Γεώργιος ή Νησί του Αϊ Γεώργη, ή Κάτου Αϊ Γιώργης, ξηροσκόπελος, ή νησίς κάτω της Μονής του Αγίου Γεωργίου των Κρημνών, ηνωμένος δια λίθων μετά της ξηράς. Μέχρι του 1550 υπήρχεν εκεί η άνω Μονή, της οποίας σώζονται ερείπια. Οι μοναχοί, δια το ακατάλληλον της θέσεως, προέβησαν εις την ανοικοδόμησιν της νυν Μονής. Προς Β. της νησίδος υπάρχει σπηλιά, του Αγ. Γερασίμου καλουμένη, διότι και εκεί ησκήτευεν ο Άγ. Γεράσιμος".

Ο Ντίνος Κονόμος στη σειρά "ΖΑΚΥΝΘΟΣ 1478-1978, Ύπαιθρος Χώρα", τόμος 2 γράφει : "Κάτου Αϊ Γιώργης ή Νησί του Αγ. Γεωργίου ή Καταϊγιώργης ή Αϊ Γιώργης στα Γκρεμνά ο Παλαιός, βορειοδυτικά του μοναστηριού της Αναφωνήτριας και στην κορυφή ενός δασωμένου ακρωτηρίου, που σχηματίζει μικροσκοπική χερσόνησο, υπήρχε η αρχαία εκκλησία του Αγ. Γεωργίου των Κρημνών. Η εκκλησία τούτη ανήκε από παλαιότερα στο μοναστήρι της Αναφωνήτριας και παραχωρήθηκε το 1535 στους ιερομονάχους Μακάριο και Βαρλαάμ Μπελέτη για να την ανακαινίσουν. Εκείνο τον καιρό η αρχαία εκκλησία ήταν ερειπωμένη, από μεγάλο σεισμό ή πειρατική επιδρομή".

Ο Λουδοβίκος Σαλβατόρ στο βιβλίο του "ΖΑΝΤΕ", που εκδόθηκε στα Γερμανικά το 1904 στην Πράγα, είναι ο πρώτος που σκιτσάρησε την περιοχή, κοιτάζοντάς την από ψηλά και βάζοντας λεζάντα στο σκίτσο "ΓΚΡΕΜΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥ ΜΑΓΚΛΙΕΡΑ". Το σκίτσο φτιαγμένο με μολύβι, αποθανατίζει τον απόκρημνο βράχο και τη βόρεια πλευρά της νησίδας με την εσοχή, όπου το 1982 προσάραξε το "Παναγιώτης". Είναι ίσως η πρώτη γνωστή απεικόνιση του χώρου, που όπως ήδη αναφέραμε, έγινε το πιο πολυφωτογραφημένο σημείο του νησιού. Στο σχετικό κείμενο περιγράφοντας την περιοχή, γράφει : "Κάτω από τον Άγιο Γεώργιο στα Γκρεμνά κατέρχεται ένα μονοπάτι μέσα από θαμνώδεις πλαγιές με κάποια πεύκα. Εδώ υπερισχύουν τα φιλίκια, οι λιστοι των δύο ειδών και μερικοί θάμνοι σχίνων και έχει εξαίρετη θέα προς τη χερσόνησο της παλαιάς εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου στα Γκρεμνά, του Παλαιού. Υπάρχουν τώρα μόνο ένα τειχισμένο κτίριο με τα ερείπια μιας παλιάς μικρής οικίας και κοντά λίγα πεύκα. Ένα άσχημο μονοπάτι οδηγεί στην κομμένη άκρη του γκρεμού. Είναι όμως καλύτερα να αποβιβαστεί κανείς από τη θάλασσα και από κει να ανηφορίσει.

Ακόμα όμως ωραιότερη είναι η θέα από μια επάνω κορυφή που χωρίζεται από τη λαγκάδα, προς τους γιγάντιους, απότομους, άσπρους γκρεμούς του Μαγκλιέρα, από όπου βλέπουμε ολόκληρη τη χερσόνησο με την εκεί πίσω άκρη της, το Γκρεμνάρι". (Η μετάφραση από τα Γερμανικά είναι του Ζαφείρη Ακτύπη). Μια φωτογραφία έγχρωμη της περιοχής από το ίδιο σημείο του σκίτσου του Σαλβατόρ, έχει καταχωρίσει στο βιβλίο της "Ζάκυνθος όπως την είδα και την φωτογράφησα" η Μαρία Αργυριάδου, που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 1976 από τις εκδόσεις "Ιωλκός".

Η Μαρία Αργυριάδου, κόρη του Ζακυνθινού Διονυσίου Τσακασιάνου, ήταν μια από τις πρώτες γνωστές φυσιολάτρισσες. Με εφόδιο την απλόχερη καλωσύνη της, ένα ντορβά με πρόχειρο φαγητό και την φωτογραφική της μηχανή, φορώντας τα άρβυλά της, όργωνε κυριολεκτικά ολόκληρο το νησί κατά τις επισκέψεις της στη Ζάκυνθο. Γυρόφερνε και φωτογράφιζε τις ομορφιές του. Φωτογράφιζε ό,τι την ευαισθητοποιούσε. Στην εισαγωγή του βιβλίου της γράφει : "Σ' αυτό μου το βιβλίο προσπάθησα να δείξω, όσο μπορούσα, τις ομορφιές της Ζακύνθου, που ο περισσότερος κόσμος δεν ξέρει, ακόμη κι' εκείνοι που πήγαν. Δεν είμαι ούτε ιστορικός, ούτε αρχαιολόγος, ούτε γεωγράφος, μα ούτε και συγγραφεύς με λογοτεχνικές αξιώσεις. Αγαπώ την φύση και την Ζάκυνθο και προσπαθώ και με περιγραφές και με φωτογραφίες να δείξω σ' όσους θελήσουν να με διαβάσουν, το φυσικό κυρίως, αλλά και το ανθρώπινο περιβάλλον του χαριτωμένου αυτού νησιού. Εκείνο που θέλω να τονίσω ιδιαιτέρως, είναι ότι σ' όσα γράφω δεν υπάρχει η παραμικρότερη φαντασία...".

Η Αργυριάδου, που την γνώρισα προσωπικά, γνώριζε Γερμανικά και ερχόταν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου Σολωμού, όπου εργαζόμουν, και μελετούσε το ΖΑΝΤΕ του Σαλβατόρ από το πρωτότυπο. Έτσι στις περιηγήσεις της ακολουθούσε, κατά κάποιο τρόπο, τα βήματα του Σαλβατόρ. Βρέθηκε λοιπόν στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού και φωτογράφισε την περιοχή, πριν ακόμη γίνει διάσημη από το ναυάγιο του "Παναγιώτη". Στη λεζάντα της φωτογραφίας γράφει : "Η χερσόνησος όπου ήταν άλλοτε η Μονή του Αγίου Γεωργίου". Για την λήψη της φωτογραφίας (όπως φαίνεται από την σύγκριση των δύο εικόνων) είχε σταθεί στο ίδιο ακριβώς σημείο όπου είχε σταθεί και ο Σαλβατόρ όταν σκιτσάρισε το τοπίο. Έτσι έχουμε την εικόνα της περιοχής με μολύβι από τον Σαλβατόρ και φωτογραφικά από την Αργυριάδου, και με χρονική απόσταση, μεταξύ των δύο απεικονίσεων, εβδομήντα δύο έτη» (…).

Καλές διακοπές σε όλους!

Καλές επιστροφές!