«Η τυραννία των πρέπει»

Γράφει η Ιωάννα Λάτση, Ψυχολόγος, εκπαιδευμένη στη γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία

Ανησυχείς υπερβολικά μήπως κάνεις λάθος, θεωρώντας το ένδειξη αποτυχίας; Αισθάνεσαι ότι αυτό που καταφέρνεις δεν είναι ποτέ αρκετό; Αναβάλλεις εργασίες μέχρι να νιώσεις έτοιμος να τις κάνεις απόλυτα σωστά;

Η τελειομανία είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και συνδέεται με την επιθυμία του ατόμου να πετύχει τον υψηλότερο βαθμό επίδοσης, την οποία αξιολογεί πολύ αυστηρά. Είναι εχθρός της δημιουργικότητας, της προόδου και της ψυχικής υγείας.

Ο τελειομανής επιζητά την επιτυχία, αλλά εστιάζει στην αποφυγή της αποτυχίας. Θέτει υψηλούς, μη ρεαλιστικούς στόχους, αυξάνοντας τις πιθανότητες αποτυχίας. Πιστεύει ότι «για να έχω αξία, πρέπει να είμαι τέλειος», «το να μην κάνω λάθη, είναι εφικτό και απαραίτητο», «η αποτυχία αποδεικνύει την ανεπάρκειά». Καταστροφοποιεί, βλέπει τα πάντα “άσπρο-μαύρο”, συγκρίνεται με άλλους, αμφιβάλλει για την επίδοσή του, οργανώνει το τέλειο σχέδιο και αναβάλλει συχνά για να μην αποτύχει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χάνει προθεσμίες, να έχει χαμηλή παραγωγικότητα και τελικά να εγκαταλείπει.

Πολλοί πιστεύουν πως αν εγκαταλείψουν την τελειομανία τους, θα εγκαταλείψουν τις φιλοδοξίες τους. Το παράδοξο είναι ότι η απαίτηση για τελειότητα μπορεί να εμποδίσει την επίδοση. Το να θέτεις τον πήχη πολύ ψηλά είναι το ίδιο κακό με το να τον τοποθετείς πολύ χαμηλά.

Η επιθυμία για πρόοδο αποτελεί θετικό χαρακτηριστικό, εφόσον το άτομο διατηρεί υψηλές επιδιώξεις και δεν ασχολείται υπερβολικά με τα λάθη και την αρνητική εκτίμηση των άλλων. Υπάρχει τεράστια διαφορά του «θέλω να πετύχω» και του «πρέπει να είμαι τέλειος». Η επιτυχία είναι εφικτή, ενώ η τελειότητα είναι ανέφικτη.

Πως να αποδράσεις από την παγίδα της τελειομανίας;

- “Θέτω ρεαλιστικούς, συγκεκριμένους και απτούς στόχους, βασισμένους σε προηγούμενες επιτεύξεις και σε τωρινές επιθυμίες και ανάγκες.”

- “Εάν τα λάθη είναι ανθρώπινα, γιατί εγώ θα πρέπει να αποτελώ εξαίρεση;” Τα λάθη είναι ευκαιρία για μάθηση, αφορμή για καλύτερη απόδοση και εξέλιξη και όχι στοιχεία για να κρίνουμε τους άλλους ή τον εαυτό μας αρνητικά.

- “Ο μόνος σίγουρος τρόπος να μην κάνω λάθη είναι να μην κάνω τίποτα.” Μήπως αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο λάθος;

Εκτεθείτε στην πιθανότητα να κάνετε λάθος και δείτε, εάν τελικά θα επιβεβαιωθούν οι χειρότεροι φόβοι σας.

Οι νικητές δεν είναι τέλειοι, είναι άνθρωποι που δέχονται τα λάθη και είναι πρόθυμοι να συνεχίσουν να προσπαθούν.