Οικογενειακοί δεσμοί και συναισθηματική εγγύτητα

Ο ρόλος της ατομικής διαφοροποίησης.

Γράφει η Πηνελόπη Σπεντζούρη - Ψυχολόγος, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Χίου, Κέντρο Παιδιού και Εφήβου

Σύμφωνα με τον Bowen και την θεωρία των οικογενειακών συστημάτων η οικογένεια περιγράφεται σαν μια συναισθηματική μονάδα ή ένα συναισθηματικό πεδίο, στο οποίο οι διεργασίες που αναπτύσσονται συντελούν στους διαφορετικούς λειτουργικούς ρόλους που αποκτά το κάθε μέλος και που καθορίζει τις αξίες, τις συμπεριφορές, τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματά του (Kerr& Bower, 1988). Συνήθως ο όρος “οικογένεια”, από τις πιο παραδοσιακές αντιλήψεις μέχρι και τις πιο σύγχρονες, εμπεριέχει την έννοια της “ενότητας” ενός συστήματος που είναι σαν ένας ενιαίος οργανισμός ο οποίος δυναμικά υπάρχει, εξελίσσεται και ανταποκρίνεται συνολικά. Από νωρίς αόρατοι συναισθηματικοί δεσμοί προσανατολισμένοι στην ενίσχυση αυτής της ενότητας δεσμεύουν τα μέλη της οικογένειας να υποστηρίζουν “άνευ όρων” το ένα το άλλο, μαθαίνοντάς τους να αντιλαμβάνονται τόσο τον εαυτό τους όσο και την πραγματικότητα μέσα από το πρίσμα του ρόλου που έχουν αναλάβει μέσα σε αυτήν.

Σε κάθε σημαντική μετάβαση ή μεταβάσεις του οικογενειακού συστήματος κατα την πορεία της ζωής, το κάθε μέλος ή μέλη αντιμετωπίζει μια σύγκρουση που αφορά την ανάγκη για το “μαζί”, την κοντινότητα και την ανάγκη για ατομικότητα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται διάχυτο άγχος (Goldberg & Goldberg, 2005). Πολλές είναι οι φορές που όταν συμβαίνει κάτι σε εμάς τους ίδιους ή την οικογένειά μας η άμεση κινητοποίησή να βοηθήσουμε, να στηρίξουμε ή να φροντίσουμε, στοχεύει στο να ανταποκριθούμε άμεσα στις συναισθηματικές προσδοκίες που αυτόματα δημιουργούνται. Σε αυτό το σημείο προκύπτει λοιπόν ένα σημαντικό ερώτημα: ανταποκρίνομαι σαν άτομο ή σαν “οικογένεια”; Λειτουργώ διατηρώντας τις προσωπικές μου στάσεις, πεποιθήσεις, συναισθηματικές αντοχές και ανάγκες και άρα διαφοροποιούμαι ή λειτουργώ με τρόπο συγχωνευτικό, πλήρως ενσωματωμένος/η στις απαιτήσεις της οικογενειακής δυναμικής; Συνήθως υπάρχει η σκέψη ότι αν είμαι ανα πάσα στιγμή διαθέσιμος/η και προσφέρω την υποστήριξή μου άμεσα και πάντα είμαι “εκεί”, ενώ αντίθετα αν διαφοροποιηθώ θα “τους εγκαταλείψω”. Στην πραγματικότητα αν εστιάσουμε τόσο στη διατήρηση της ατομικότητας όσο και στις συστημικές ανάγκες του οικογενειακού πλαισίου, είναι λιγότερο πιθανό να προσδώσουμε επιβαρυντικό χαρακτήρα στον ρόλο που έχουμε αποκτήσει μέσα σε αυτό και ενισχύουμε ουσιαστικά την συναισθηματική εγγύτητα στις σχέσεις με τους οικείους μας συν-υπάρχοντας μαζί τους.