Τρίτη και 13!

Γράφει η Ζέττα Σταματελοπούλου, Ψυχολόγος Τμήματος Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων...

Πολλοί θα αναρωτιέστε για την επιλογή του συγκεκριμένου τίτλου. Αρκετοί πιθανώς δε θα προβείτε καν στο διάβασμα αυτού του άρθρου μόνο και μόνο από τον τίτλο του, ο οποίος περήφανος προμηνύει πως «κάτι κακό θα γίνει», πως είναι γρουσουζιά. Πόσοι από εμάς χτυπάμε ξύλο, πιάνουμε κόκκινο, φτύνουμε στον κόρφο μας ή δαγκώνουμε τη γλώσσα μας προκειμένου να ξορκίσουμε το κακό; Πόσοι πιστεύουμε πως θα έχουμε άσχημη μέρα, επειδή είναι Τρίτη ή Παρασκευή και 13, ή επειδή είδαμε μια μαύρη γάτα; Παρά τον καταναγκαστικό χαρακτήρα τους τέτοιες συμπεριφορές βρίσκονται μέσα στα φυσιολογικά πολιτισμικά πλαίσια και δε θεωρούνται παθολογικές.

Πόσοι από εμάς ελέγχουμε πολλές φορές, εάν έχουμε σβήσει τα φώτα, τις ηλεκτρικές συσκευές, εάν έχουμε κλειδώσει; Πόσοι έχουμε μανία με την καθαριότητα λόγω ενδεχόμενου φόβου μόλυνσης; Πόσοι θέλουμε να είναι όλα άριστα τακτοποιημένα χωρίς να ξεφεύγει κάτι από τον έλεγχό μας; Αποτελούν όλα τα παραπάνω ενδείξεις διαταραχής; Και εάν ναι, ποια είναι η διαταραχή αυτή και πως αντιμετωπίζεται;

Η διαταραχή που σχετίζεται με τέτοιες συμπεριφορές λόγω του ότι προκαλεί υπερβολικό άγχος στα άτομα που την παρουσιάζουν ανήκει στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών. Το όνομά της είναι ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και θεωρείται αρκετά συχνή και σοβαρή. Εμφανίζεται στην παιδική ή εφηβική ηλικία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Η πορεία της είναι συνήθως χρόνια με εξάρσεις και υφέσεις.

Παραπάνω περιεγράφηκαν ορισμένες συμπεριφορές που προσομοιάζουν με αυτές που υιοθετεί ένα άτομο που νοσεί απ’ αυτή την ασθένεια. Η διαφορά, ωστόσο, έγκειται στο γεγονός ότι η υιοθέτηση τέτοιων ιδεών (που καλούνται ιδεοληψίες) ή/και συμπεριφορών (που καλούνται τελετουργίες) κάνει το άτομο μη λειτουργικό. Ως «ιδεοληψίες» ορίζονται οι επίμονες και ανεπιθύμητες ιδέες που εισβάλλουν στη ροή της σκέψης και προκαλούν δυσφορία, άγχος ή φόβο. Το άτομο προκειμένου να ανακουφιστεί προσωρινά, υιοθετεί ορισμένες συμπεριφορές που ονομάζονται «τελετουργίες» (π.χ. ελέγχει πολλές φορές ότι κλείδωσε, πλένει πολλές φορές ή για πολλή ώρα τα χέρια του σε σημείο να τα ερεθίσει), με αποτέλεσμα όλη η καθημερινότητά του να περιτριγυρίζεται γύρω από αυτές τις σκέψεις και να γίνεται δυσλειτουργική.

Μπορεί, λοιπόν, οι δικές μας ιδιαίτερες σκέψεις ή συμπεριφορές να μας διευκολύνουν ή να αποτελούν κομμάτι του πολιτισμικού μας πλαισίου. Ωστόσο, οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές μετατρέπουν απλές και καθημερινές δραστηριότητες σε τεράστιο πρόβλημα για το άτομο που νοσεί. Μια από τις πιο ενδεικνυόμενες θεραπείες γι’ αυτή τη διαταραχή είναι η γνωσιακή -συμπεριφορική θεραπεία που στοχεύει στην εξοικείωση του ατόμου με τη νόσο. Όσο περισσότερο γνωρίζω τον εαυτό μου, μπορώ να αντιληφθώ, γιατί υιοθετώ συμπεριφορές μη βοηθητικές. Μέσω της θεραπείας το άτομο καταφέρνει σταδιακά να αποδεσμευτεί από τις ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές και οι επίμονες ιδεοληπτικές σκέψεις έρχονται σε μικρότερη συχνότητα, προκαλώντας λιγότερο άγχος. Σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα επιμένουν μπορεί να κριθεί απαραίτητη και ιατρική βοήθεια.

Ζέττα Σταματελοπούλου
Ψυχολόγος, εκπαιδευμένη στη γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία
Συνεργάτης Τμήματος Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων