Κηπουρική για Άτομα με Αυτισμό

Γράφει ο Ηλίας Σεφερλής, Γεωπόνος Ειδικής Αγωγής του Εξειδικευμένου Κέντρου Διάγνωσης και Αποκατάστασης ατόμων με ΔΑΦ "Ηλίανθος", Kέντρο Παιδιού και Εφήβου...

Πρόγραμμα κηπουρικής στο Εξειδικευμένο Κέντρο Διάγνωσης και Αποκατάστασης ατόμων με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος «Ηλίανθος» του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου

Από τον Σεπτέμβριο του 2019 οι θεραπευόμενοι του πρωινού προγράμματος του Εξειδικευμένου Κέντρου Διάγνωσης και Αποκατάστασης Ατόμων με ΔΑΦ «Ηλίανθος» συμμετέχουν σε πρόγραμμα κηπουρικής. Η παραπάνω πρωτοβουλία υλοποιήθηκε από το Κέντρο Παιδιού και Εφήβου με σκοπό να αξιοποιηθεί ο περιβάλλοντας χώρος και με τη συμβολή των θεραπευόμενων να διαμορφωθεί ένας όμορφος κήπος, ο οποίος θα φιλοξενεί το πρόγραμμα κηπουρικής, καθώς και άλλα προγράμματα, δραστηριότητες και δράσεις του Κέντρου.

Η κηπουρική αποτελεί μέσο για μία πολυδιάστατη, εναλλακτική θεραπεία. Το περιβάλλον στο οποίο διενεργούνται τα προγράμματα κηπουρικής θεωρείται πλούσιο από φυσικά ερεθίσματα και αποτελεί ένα ευχάριστο και ασφαλές μέσο θεραπείας. Ιστορικά, τα θεραπευτικά οφέλη της ενασχόλησης με τη γη αποδιδόντουσαν σε έναν αριθμό παραγόντων όπου περιελάμβαναν τον καθαρό αέρα, τη σωματική άσκηση, τη νοηματοδοτούμενη απασχόληση και την εργασία μαζί με άλλους ανθρώπους. Οι δραστηριότητες κηπουρικής μπορούν να προσαρμοστούν και να τροποποιηθούν ανάλογα τους σκοπούς που θέτουμε και τους στόχους που θέλουμε να επιτύχουμε.

Σύμφωνα με έρευνες όταν τα παιδιά παίζουν στο φυσικό περιβάλλον βελτιώνεται η προσοχή τους και παρατηρείται μείωση στα επίπεδα στρες, γεγονός που τους επιτρέπει να συγκεντρωθούν στις καθημερινές τους δραστηριότητες με μεγαλύτερη προσοχή και ευχαρίστηση. Η συγκεκριμένη προσέγγιση δανείζεται στοιχεία από την παιδαγωγική της Montessori και δημιουργεί ένα περιβάλλον, το οποίο παρέχει τα εργαλεία και το πλαίσιο βιωματικής μάθησης, ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν όλα το δυναμικό φάσμα των δεξιοτήτων τους. Αυτό συμβάλλει στην ολόπλευρη και αρμονική ανάπτυξη των ψυχικών και σωματικών δυνάμεων των ατόμων με αναπηρίες.

Αναλυτικότερα, η κηπουρική θεραπεία (horticultural therapy) χρησιμοποιεί τα φυτά και την κηπουρική για να προάγει την υγεία και την ευεξία των ατόμων και αποτελεί την ενασχόληση με κηπουρικές δραστηριότητες ως μέσο θεραπείας και αποκατάστασης ώστε να βελτιωθεί η φυσική, φυσιολογική, νοητική, κοινωνική και πνευματική υγεία τους. Βοηθάει στην ενδυνάμωση των μυών και βελτιώνει τον συντονισμό, την ισορροπία και την αντοχή. Τα άτομα μαθαίνουν να δουλεύουν ανεξάρτητα, να λύνουν προβλήματα και να ακολουθούν οδηγίες. Ένα πρόγραμμα κηπουρικής θεραπείας μπορεί να φανεί χρήσιμο ώστε οι συμμετέχοντες να αναπτύξουν τις ατομικές και κοινωνικές τους δεξιότητες, όπως η προσοχή, η υπευθυνότητα, η αποφασιστικότητα, η επικοινωνία, η συνεργασία και η κοινωνική αλληλεπίδραση.

Βασικό στοιχείο της κηπουρικής θεραπείας είναι ότι παρέχει στους εμπλεκόμενους τη δυνατότητα να τονώσουν την αυτοπεποίθηση τους και τους παρέχει ένα αίσθημα σκοπού. Επιπλέον, η ποικιλία και διαφοροποίηση των φυσικών υλικών που χρησιμοποιούνται στην κηπουρική θεραπεία, όπως το χώμα, η άμμος, το νερό, οι σπόροι και τα φυτά παρέχουν ευκαιρίες για ανάπτυξη καινούργιων δεξιοτήτων και ευρύτερης κατανόησης τους. Συμπληρωματικά, προγράμματα κηπουρικής δημιουργούν την κατάλληλη συνθήκη για κοινωνικοποίηση. Η κοινωνική αλληλεπίδραση στη κηπουρική θεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ως βασικό στοιχείο στην παρέμβαση που στοχεύει στη βελτίωση της κοινωνικής αυτοαποτελεσματικότητας των ατόμων που συμμετέχουν. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται έχουν ως στόχο να τους μάθουν καινούργιες δεξιότητες, να διατηρήσουν τις ήδη υπάρχουσες και να επαναφέρουν άλλες που έχουν χαθεί.

Η κηπουρική θεραπεία συνεχίζει να μεγαλώνει ως κλάδος και προγράμματα της εφαρμόζονται σε πληθυσμούς με διαφορετικές ανάγκες. Σύμφωνα με έρευνες ένα περιβάλλον στο οποίο πραγματοποιούνται κηπουρικές δραστηριότητες μπορεί να ενισχύσει την διάθεση συμμετοχής των ατόμων με ΔΑΦ. Οι δραστηριότητες προσφέρουν ευκαιρίες ώστε οι συμμετέχοντες να δουλέψουν τις δεξιότητες τους στο μοίρασμα, την αναμονή, να ακολουθούν οδηγίες και να συζητάνε. Ως ενισχυτές σε αυτή την προσπάθεια μπορεί να περιλαμβάνονται τα διαφορετικά αισθητηριακά ερεθίσματα, όπως η υφή των υλικών, η μυρωδιά των φυτών, ο ήχος του νερού και τα διαφορετικά χρώματα των λουλουδιών.

Στον «Ηλίανθο» το πρόγραμμα κηπουρικής έχει σκοπό να εμπλέξει τους θεραπευόμενους με δομημένες δραστηριότητες ώστε να κοινωνικοποιηθούν, να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση και την αυτογνωσία τους, να ενισχύσουν τη συνεργασία τους, τη λεπτή κινητικότητα και το συντονισμό τους με την ορθή χρήση των εργαλείων και να αναπτύξουν το γνωστικό κομμάτι της κηπουρικής αναφορικά με τη καλλιέργεια και τη φροντίδα των φυτών. Επιπλέον, τους προσφέρει πολυαισθητηριακά ερεθίσματα ενώ μαθαίνουν παράλληλα να εργάζονται με ασφαλή τρόπο και να τηρούν τους κανόνες υγιεινής.

Το διάστημα των περασμένων μηνών οι θεραπευόμενοι του Κέντρου συνεργάστηκαν σε ομαδικές δραστηριότητες και δημιούργησαν όμορφες γωνιές στον κήπο. Συγκεκριμένα, έβαψαν κάποια σημεία του, δημιούργησαν μοσχεύματα, φύτεψαν αρωματικά φυτά και εποχιακούς βολβούς και ασχολήθηκαν με την περιποίηση τους καθώς και με το καθάρισμα του χώρου. Επίσης, προετοίμασαν τον κήπο ώστε με τις κατάλληλες εργασίες να δημιουργήσουν έναν λαχανόκηπο, όπου θα καλλιεργούν τα δικά τους εποχιακά λαχανικά. Συμπερασματικά, συμμετείχαν ενεργά για τη διαμόρφωση του, αξιοποιώντας ατομικά και συλλογικά τις δυνατότητες τους προς έναν δημιουργικό σκοπό με ανταποδοτικό χαρακτήρα. Όπως είχε πει και η κηπολόγος Gertrude Jekyll: Ο κήπος είναι μεγάλος δάσκαλος. Σου διδάσκει την υπομονή και την προσεκτική παρατήρηση, την απλότητα και τη φιλοπονία. Μα πάνω απ’ όλα σε μαθαίνει να εμπιστεύεσαι.

Ηλίας Σεφερλής
Γεωπόνος Ειδικής Αγωγής

_______________________________________________________________________
Horticultural therapy: Η κηπουρική θεραπεία ορίζεται από την Αμερικανική Ένωση Κηπουρικής Θεραπείας (AHTA) ως η ενασχόληση ενός ατόμου με δραστηριότητες κηπουρικής με την καθοδήγηση ενός εκπαιδευμένου θεραπευτή για την επίτευξη συγκεκριμένων θεραπευτικών στόχων.