Τα δικαιώματα των παιδιών και η προστασία τους
Ελευθερία Αδαμ. Μπινίκου, Ψυχολόγος - Επιστημονικά Υπεύθυνη Τμήματος Παιδιών και Εφήβων...
ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΣ
«Υπερασπίσου το παιδί, γιατί αν γλιτώσει το παιδί υπάρχει Ελπίδα…»
(Παύλος Σιδηρόπουλος)
Όλα τα παιδιά έχουν δικαιώματα που προβλέπονται από νόμους και διεθνείς συμβάσεις.
Από το 1989, τα Δικαιώματα των παιδιών κατοχυρώνονται από τη «∆ιεθνή Σύµβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού», την οποία έχουν υπογράψει 191 χώρες. Πρόκειται για ένα κείμενο που ρυθμίζει τις υποχρεώσεις των κρατών- μελών του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, για την προστασία και την προαγωγή των δικαιωμάτων των ανηλίκων. Στη χώρα μας, το 1992 έγινε νόμος (Ν. 2101/92).
Σύμφωνα με επίσημες αναφορές του ΟΗΕ, παρά τη δραματική μείωση στο ποσοστό θνησιμότητας βρεφών και νηπίων, κοντά στα 35.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών εξακολουθούν να πεθαίνουν καθημερινά σε ολόκληρο τον κόσμο είτε από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν, είτε λόγω των συνθηκών διαβίωσης τους. Πρόκειται για ένα ζοφερό αριθμητικό στοιχείο. Ενώ οι καταστάσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα, σχεδόν παντού καταγράφονται περιπτώσεις που δεν γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα των παιδιών.
«ΠΑΙΔΙ & ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ»
Εκτιμάται ότι υπάρχουν 2,2 δισεκατομμύρια παιδιά στον κόσμο. Αν επιχειρήσουμε να δώσουμε έναν ορισμό για το τί είναι «Παιδί», σύμφωνα με το νομικό ορισμό γενικά αναφερόμαστε σε ανήλικα άτομα, δηλαδή κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των δεκαοκτώ ετών. Αυτό σημαίνει ότι οι ανήλικοι είναι πιο ευάλωτοι συγκριτικά με τους ενήλικες, έχουν συγκεκριμένες ανάγκες, και χρειάζονται τη θέσπιση και την εξασφάλιση συγκεκριμένων και ξεχωριστών δικαιωμάτων που πρέπει να απολαμβάνουν σε επιμέρους τομείς της καθημερινότητας τους.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Οι πρώτες προσπάθειες για την προαγωγή και προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού χρονολογούνται απ’ τα τέλη του 19ου / αρχές του 20ου αιώνα. Η παιδική εργασία ήταν ένα φαινόμενο που είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις σε χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία και η Γερμανία. Η Ελλάδα δεν αποτέλεσε εξαίρεση σε αυτό το φαινόμενο. Υπάρχουν αναφορές για τις αντίξοες συνθήκες εργασίας κοριτσιών που εργάζονταν ως υπηρέτριες, καθώς επίσης καταγραφές για φαινόμενα εκμετάλλευσης και σωματεμπορίας των παιδιών στις επαρχίες της Γορτυνίας και της Κορινθίας.
Το 1924, με τη Διακήρυξη της Γενεύης αναγνωρίζονται για πρώτη φορά οι βασικές αρχές για τα ιδιαίτερα δικαιώματα για την προστασία του παιδιού στο διεθνή χώρο. Πρόκειται για ένα σύντομο κείμενο, πέντε βασικών άρθρων που θα αποτελέσει στη συνέχεια τη βάση για το κείμενο της διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Στη συνέχεια, στις 20 Νοεμβρίου του 1959 τα Ηνωμένα Έθνη υιοθετούν τη Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Στις 20 Νοεμβρίου του 1989, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ομόφωνα τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία αποτελείται από 54 άρθρα μεταξύ των οποίων το δικαίωμα στην εκπαίδευση, το δικαίωμα της επιβίωσης, το δικαίωμα να εκφράζουν τα παιδιά τη γνώμη και τις απόψεις τους σε θέματα που τα αφορούν.
ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Παρ’ όλα αυτά οι ανισότητες σε βάρος των παιδιών παραμένουν και είναι ιδιαίτερα εμφανείς σε υποανάπτυκτες περιοχές. Η παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών λαμβάνει πολλές μορφές. Διακρίσεις που μπορεί να συνδέονται με το φύλο, τη θρησκεία, το χρώμα ή ακόμη και μια πιθανή αναπηρία των παιδιών.
Ενδεικτικά, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις που παραθέτει ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας, ένα στα δέκα παιδιά εργάζεται, εκ των οποίων σχεδόν τα μισά συμμετέχουν σε εργασίες που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους.
Πρόσφατο παράδειγμα παιδικής εργασίας που ανέδειξαν δημοσιογραφικές αναφορές αφορά την εξορυκτική βιομηχανία του Κονγκό. Συγκεκριμένα, γνωστοποιήθηκαν παραβάσεις της μεταλλευτικής νομοθεσίας του Κονγκό, καθώς καταγγέλθηκαν περιπτώσεις παιδικής εργασίας σε υπόγεια ορυχεία. Σύμφωνα με υπολογισμούς της Διεθνούς Αμνηστίας 30 με 40.000 παιδιά έως και 7 χρονών δουλεύουν στα ορυχεία ψάχνοντας για κοβάλτιο. Οι εργαζόμενοι αναφέρουν πολύωρη εργασία, που ξεπερνά τις δώδεκα ώρες την ημέρα χωρίς προστατευτική υποδομή και ρουχισμό. Αυτό επιφέρει πολλά προβλήματα υγείας, καθώς πρόκειται για τοξικό υλικό. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι θάβονται κυριολεκτικά στο χώμα από τις αιφνίδιες κατολισθήσεις και υποχωρήσεις του εδάφους. Το 2015 καταγράφηκαν 80 θάνατοι ανηλίκων εξαιτίας μιας αιφνίδιας κατολίσθησης. Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι οι ανήλικοι ανθρακωρύχοι ηλικίας μέχρι 7 χρονών μεταφέρουν βαριά φορτία σε σακίδια και εργάζονται σε έντονη ζέστη για 1 ή 2 δολάρια την ημέρα χωρίς μάσκες ή γάντια.
Παραδείγματα παιδικής εργασίας όπως το προηγούμενο αποτελούν ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο ευτυχώς, έχει φθίνουσα πορεία ανά τους αιώνες. Σύμφωνα με βιβλιογραφικές αναφορές, στη χώρα μας, όταν το παιδί φτάσει στην ηλικία των 15-16 χρονών, έχει το δικαίωμα να δουλέψει, αλλά υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις.
ΠΟΙΟΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ;
Η έννομη προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών αποτέλεσε ιδιαίτερη εξέλιξη στο πέρασμα των χρόνων.
Η παιδική ηλικία, η πιο τρυφερή περίοδος στη ζωή ενός ατόμου, χρήζει αυστηρής προστασίας, καθώς οι ανήλικοι αδυνατούν να προστατεύσουν και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και τα δικαιώματα τους, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. Κάθε ένας από εμάς είναι υπεύθυνος για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Τέλος, ανάλογη ευθύνη φέρουν τα συμβαλλόμενα κράτη στη Σύμβαση προκειμένου να διασφαλίσουν στο μέγιστο την εφαρμογή των νόμων για τα παιδιά και τη θέσπιση μέτρων προς το συμφέρον τους.
Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι ακόμη και σήμερα τα δικαιώματα των παιδιών δεν γίνονται αρκετά σεβαστά. Ωστόσο, πρέπει να διασφαλίζονται και να αποτελούν πραγματικότητα για όλα τα παιδιά της Γης!
* H Ελευθερία Αδαμ. Μπινίκου είναι Ψυχολόγος, Εξειδικευμένη σε ζητήματα πρόληψης & θεραπείας Παιδιών & Εφήβων και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Τμήματος Παιδιών και Εφήβων του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου
