Mobbing: Aπό τη δουλειά στη δουλεία, στοχασμός για ένα επίκαιρο φαινόμενο

Γράφει η Δέσποινα Καβίρη, Νοσηλεύτρια Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Χίου, Κέντρο Παιδιού και Εφήβου...

 “Με τον όρο mobbing (από την αγγλικό ρήμα «mob» που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω, ενοχλώ) εννοείται η ηθική παρενόχληση εργαζομένων στο χώρο εργασίας τους. Είναι δηλαδή κάθε καταχρηστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται με λόγια, πράξεις, γραπτά μηνύματα και μπορεί να ζημιώσει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του ατόμου, να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του ή να διαταράξει το εργασιακό κλίμα.” (https://www.kepea.gr/article.php?cat=286)

            Διαβάζω τον ορισμό του mobbing και στο μυαλό μου εμφανίζεται αυτόματα η εικόνα του εργαζομένου που κολυμπάει για να σερβίρει στη Ρόδο και αν εμπίπτει στην ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, αφού λέγεται πως δεν έχει πρόβλημα ο ίδιος με το καθεστώς εργασίας και είναι ευχαριστημένος. Ξαναδιαβάζω τον ορισμό και μου φαίνεται οικείος και τρομάζω. Σε αυτή την νεόδμητη έννοια συναντώ στοιχεία γνώριμα, παλιά, εμπειρίες και μνήμες από τον εργασιακό μου βίο. Τον ξαναδιαβάζω και μου μοιάζει περιοριστικός και συνάμα τόσο εγκαθιδρυμένος (σαν η εργασιακή βία να φαντάζει φυσική) και ξανατρομάζω.

            Ο διττός χαρακτήρας του φόβου μου προκύπτει από προσωπικά βιώματα και δυστοπικές προβλέψεις. Το mobbing, γνωρίζαμε- δεν γνωρίζαμε τον όρο, συναντάται στους χώρους εργασίας και μάλιστα με αυξανόμενη συχνότητα. Οι έρευνες που έχουν γίνει δεν αναγνωρίζουν κάποια αιτιακή συσχέτιση με έμφυλα, ιεραρχικά κα. χαρακτηριστικά της εργασίας (στην Ελλάδα, πάντως, η συντριπτική πλειοψηφία των καταγγελιών είναι από γυναίκες). Αντίθετα έχουν καταλήξει σε συνέπειες που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων σωματικά και ψυχικά συμπτώματα για το θύμα (ενδεικτικά: καρδιαγγειακά συμπτώματα, μελαγχολία/κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου) και αρνητικές επιπτώσεις για την επιχείρηση .

            Η αυξανόμενη εμφάνιση του mobbing είναι αυτή που με ανησυχεί, για να μη το συνηθίσω/ενστερνιστώ ως εργασιακή συνθήκη. Στους καιρούς της εργασιακής επισφάλειας και των ελαστικών σχέσεων εργασίας, της μεγάλης ανεργίας και του άκρατου ανταγωνισμού που προτάσεις το βιοπορίζεσθαι, η ψυχολογική (κυρίως) παρενόχληση που μπορεί να σου ασκείται σε χώρους εργασίας περνά απαρατήρητη, ή χειρότερα καθίσταται φυσιολογική (πώς αλλιώς θα αποδώσεις, αν δεν αγχωθείς;). Είτε είναι δομικό στοιχείο της συγκρότησης των σχέσεων εξουσίας σε ιεραρχικά εργασιακά περιβάλλοντα, είτε ενσωματωμένη κουλτούρα εργασίας στα χρόνια του ύστερου καπιταλισμού, είτε όλα τα προαναφερόμενα ο σερβιτόρος κολυμβητής με τρομάζει ως σύμβολο/συνθήκη αποδοχής του επαγγελματικού βιοπορισμού κάτω/υπό οποιαδήποτε συνθήκη.

            Το να αρνείσαι να καταντά η δουλειά δουλεία, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα σου σε εργασία που δεν προσβάλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και υπόστασή σου, φαντάζει ,ίσως, δύσκολο στις μέρες μας και σίγουρα δεν μπορεί να είναι μόνο ατομική διεκδίκηση και τοποθέτηση. Χρειάζεται θεσμική κατοχύρωση και μοίρασμα. Μοίρασμα με τους συναδέλφους και τα σωματεία εργαζομένων για τροποποίηση των συνθηκών που δημιουργούν/εντείνουν το mobbing. Και μοίρασμα με τους ειδικούς/φροντιστές για να αντιμετωπισθούν/προληφθούν οι επιβλαβείς συνέπειές του στις περιπτώσεις που λαμβάνει χώρα. Η δουλειά/εργασία είναι κοινωνικός ρόλος για να μπορούμε να βιοποριζόμασθε αλλά και να αντλούμε ευχαρίστηση από αυτή.