Η Ψυχική Υγεία είναι ένα Οικουμενικό Ανθρώπινο Δικαίωμα

Γράφει η Ηλιάνα Φύλλα , Ψυχίατρος & Επιστημονικά Υπεύθυνη της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Χίου του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν ηθικές αρχές που θέτουν συγκεκριμένα πρότυπα ανθρώπινης συμπεριφοράς και συνήθως προστατεύονται από το νόμο. Θεωρούνται ως «κοινώς αντιλαμβανόμενα αναπαλλοτρίωτα θεμελιώδη δικαιώματα που κάθε άτομο δικαιούται από τη στιγμή της γέννησής του, απλώς και μόνο επειδή είναι ανθρώπινο ον». Αυτά περιλαμβάνουν το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία, την ελευθερία σκέψης και έκφρασης, καθώς και την ισότητα ενώπιον του νόμου. Στα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνονται, επίσης, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην εργασία, στην υγεία και  στην τροφή, το δικαίωμα στην κατοικία, την ιατρική περίθαλψη, την εκπαίδευση και το δικαίωμα συμμετοχής στον πολιτισμό.

Το δικαίωμα στην υγεία λοιπόν, αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα στη ζωή των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο και το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο, αναφερόμενο σε μια συνολική κατάσταση σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς στην απουσία ασθένειας ή αναπηρίας.

Το δικαίωμα στην ψυχική υγεία ωστόσο, έχει μια αμφιλεγόμενη ιστορία και μια δύσκολη πορεία που σημαδεύτηκε από βαθιές παραβιάσεις και σκληρότητα. Για πολλά χρόνια η ψυχική υγεία θεωρούνταν πρόβλημα λίγων ατόμων, που όχι μόνο δεν αφορούσε την κοινωνία των πολιτών αλλά όφειλε να αντιμετωπισθεί μακριά από το βλέμμα των υπολοίπων. Αν και η προσέγγιση έχει εξελιχθεί σημαντικά, τα άτομα με προβλήματα και διαταραχές ψυχικής υγείας εξακολουθούν να υφίστανται διακρίσεις.

Μόλις το 2006, για παράδειγμα, δόθηκε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για το δικαίωμα στην ψυχική υγεία με τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD), η οποία ήταν το πρώτο πραγματικά δεσμευτικό νομικό πλαίσιο για τα κράτη. Χάρη στην άμεση εφαρμογή της CRPD, έχουν υλοποιηθεί  στρατηγικές πολιτικής και προγράμματα για την προώθηση της ενδυνάμωσης, της ένταξης και της ενσωμάτωσης των ατόμων με έναν ή περισσότερους τύπους αναπηρίας. Η ψυχική υγεία πρέπει να αντιμετωπίζεται ισότιμα με τη σωματική υγεία.

Ωστόσο, παρά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να υποφέρουν χωρίς να καταφέρουν να προσεγγίσουν κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Τα εμπόδια παραμένουν πολλά, ξεκινώντας από το στίγμα της αναγνώρισης και αναζήτησης βοήθειας και συνεχίζοντας με τα μπλοκαρισμένα από υπερφόρτωση  συστήματα υγείας, την έλλειψη πρόσβασης σε έγκαιρη, οικονομικά αποδοτική και υψηλής ποιότητας θεραπεία και τα ανεπαρκή προγράμματα πρόληψης  και ενδυνάμωσης της ψυχικής ανθεκτικότητας.

Η αλήθεια είναι ότι η διακήρυξη της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας περί του οικουμενικού δικαιώματος της Ψυχικής Υγείας μπορεί να παραμένει ζητούμενο στην ανθρωπότητα του 2023 που καλείται να επαναπροσδιοριστεί, αλλά καθώς σκεφτόμαστε το μέλλον μας, χρειάζεται πλέον να συμπεριλάβουμε και την ψυχική οδύνη ανάμεσα στα προβλήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.