Η Ψυχολογική Αξιολόγηση Παιδιών και Εφήβων

Γράφει η Ελευθερία Αδαμ. Μπινίκου, Ψυχολόγος, Msc Παιδί και Έφηβος :Πρόληψη και Θεραπεία, Τμήμα Παιδιών & Εφήβων, Κέντρο Παιδιού & Εφήβου...

Η Ψυχολογική εκτίμηση είναι πιο αναγνωρισμένη και συχνή με τα παιδιά και τους εφήβους παρά με τους ενήλικες.

Από ποιους επιτελείται η διαδικασία μιας ψυχολογικής αξιολόγησης;
Η Ψυχολογική Αξιολόγηση αποτελεί την ειδική και αποκλειστική δραστηριότητα των κλινικών ψυχολόγων, οι οποίοι είναι οι μόνοι κατάλληλα καταρτισμένοι γι ’αυτή την πρακτική. Μια ψυχολογική αξιολόγηση χαρακτηρίζεται από τη χρήση μιας σειράς εξειδικευμένων ψυχομετρικών εργαλείων τα οποία επιλέγονται ανάλογα με το σκοπό της αξιολόγησης. Ο στόχος είναι να διερευνηθούν επιμέρους χαρακτηριστικά του ψυχολογικού προφίλ του παιδιού ή του εφήβου, προκειμένου να δημιουργηθεί η κατάλληλη θεραπευτική πρόταση για τις ανάγκες του παιδιού ή του εφήβου που αξιολογείται τη δεδομένη χρονική στιγμή, βάση των συμπερασμάτων που προκύπτουν για τη γνωστική και συναισθηματική λειτουργικότητα του αξιολογούμενου. Μερικές φορές χρειάζεται να συμπληρωθεί από παιδοψυχιατρική ή/και νευρολογική εκτίμηση.

Ποιά διαδικασία ακολουθείται;
Η διαδικασία που ακολουθείται συνήθως συνοψίζεται στα παρακάτω βήματα:
1- Διατύπωση αιτήματος για εξέταση (Ιntake) με τηλεφωνική ή προσωπική επικοινωνία των γονέων (ή κηδεμόνων).
2- Λήψη αναπτυξιακού Ιστορικού του παιδιού: ουσιαστικά, πρόκειται για μια συνάντηση που προηγείται μεταξύ του ψυχολόγου και τους γονείς του παιδιού. Οι γονείς μοιράζονται με τον ψυχολόγο όλες τις πληροφορίες για τη συμπεριφορά του παιδιού τους και την προσαρμογή του τώρα και στο παρελθόν ανακαλώντας όλα τα γεγονότα ζωής που αφορούν το παιδί/έφηβο, καθώς και αυτά που τους προβληματίζουν. Η κατανόηση του λόγου παραπομπής είναι καίριας σημασίας, καθώς η διατύπωση του αιτήματος οδηγεί σε συλλογισμούς του θεραπευτή για την επιλογή των πιο κατάλληλων τρόπων αξιολόγησης. Ο ψυχολόγος καλείται σε αυτή τη συνάντηση να εξηγήσει τη διαδικασία και τους στόχους που εξυπηρετεί μια τέτοιου είδους αξιολόγηση.
3- Συνάντηση του παιδιού ή του εφήβου με τον εξειδικευμένο ψυχολόγο : ανεξάρτητα από την προέλευση και τη φύση του αιτήματος (γονείς, σχολείο, ιατρός…), η ψυχολογική αξιολόγηση αντιστοιχεί σε μια εκτίμηση της συνολικής λειτουργικότητας του παιδιού τόσο σε επίπεδο γνωστικό, όσο και σε επίπεδο συναισθηματικό σε μια σχετικά συγκεκριμένη φάση της ανάπτυξης του. Έτσι, η ψυχολογική αξιολόγηση θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποσυντίθεται σε δυο διακριτά, αλλά συμπληρωματικά μέρη :τις δοκιμασίες που έχουν ως στόχο να κατανοήσουν τη γνωστική λειτουργία του παιδιού και τις δοκιμασίες που διερευνούν χαρακτηριστικά προσωπικότητας, καθώς και τη συναισθηματική λειτουργικότητα .
4- Η Θεραπευτική Πρόταση : μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία της ψυχολογικής εκτίμησης, ακολουθεί ένα ραντεβού ανακοίνωσης και επεξήγησης των συμπερασμάτων στους γονείς στα οποία οδηγήθηκε ο ειδικός. Καίριος στόχος αυτής της συνάντησης είναι να συζητηθούν οι ανάγκες του παιδιού και να αναλυθούν οι θεραπευτικές προτάσεις που προτείνονται.

Ψυχομετρικά Εργαλεία

Στο Τμήμα Παιδιών και Εφήβων χρησιμοποιούνται ευρέως ψυχομετρικά εργαλεία από άρτια καταρτισμένους θεραπευτές.
Ενδεικτικά:
Τέστ νοημοσύνης:
• WPPSI-IIIGr , αφορά την αξιολόγηση της νοημοσύνης παιδιών ηλικίας 2 ετών και 6 μηνών έως 7 ετών και 3 μηνών. Πρόκειται για την πλέον χρησιμοποιούμενη κλίμακα αξιολόγησης ικανοτήτων παιδιών προσχολικής ηλικίας σε παγκόσμιο επίπεδο.
• WISC-VGR , αξιολογεί τη γνωστική ικανότητα παιδιών και εφήβων (6 έως 16 ετών & 11 μηνών).
• WAIS – IVGr που αξιολογεί τη γνωστική ικανότητα σε εφήβους 16 ετών και άνω και σε ενηλίκους.
Προβολικές Μεθόδοι :
• Τ.Α.Τ. (Thematic Apperception Test), (Murray & Morgan, 1935) το οποίο αξιολογεί τη δυναμική της προσωπικότητας και τη συναισθηματική λειτουργικότητα του ατόμου
• C.A.T. – Children’s Apperception Test (Bellαk & Bellak, 1949), το οποίο αξιολογεί την προσωπικότητα του παιδιού, βοηθώντας στην κατανόηση των ενδοψυχικών συγκρούσεων που μπορεί να βιώνει.
• Rorschach – Tεστ Κηλίδων Μελάνης – Inkblot Test (Rorschach 1921, 1948,1994), το οποίο εξετάζει τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας και τη συναισθηματική λειτουργία του ατόμου.
• Παιδικό Ιχνογράφημα

Ενδεικτικά Ερωτηματολόγια

• ΣΑΕΒΑ - Σύστημα Achenbach για εμπειρικά Βασισμένη Αξιολόγηση (Achenbach, 2001) : Aξιολογεί τις ικανότητες, την προσαρμοστική λειτουργικότητα και τα προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθήματος σε παιδιά και εφήβους.
Ανεξάρτητα από την προβολική δοκιμασία που χρησιμοποιείται, τα ερωτηματολόγια ή/και τα τεστ προσωπικότητας, μια πλήρη ψυχολογική αξιολόγηση θα μας επιτρέψει πραγματικά να κατανοήσουμε σε γνωστικό, συναισθηματικό, κοινωνικό και διαπροσωπικό επίπεδο, γιατί και πώς ένα παιδί βρίσκεται σε συνθήκη δυσφορίας, όποιες και να είναι οι « εσωτερικές συγκρούσεις» που δημιουργούν πρόβλημα στην ανάπτυξη του. Ταυτόχρονα, αναδεικνύονται και οι υγιείς πλευρές του ατόμου.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ψυχολογική αξιολόγηση είναι μια σύνθετη διαδικασία που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δοκιμασιών και εκτιμήσεων και είναι καίριας σημασίας για έναν ειδικό για να διαμορφώσει μια συνολική εικόνα για το άτομο που προσέρχεται για θεραπεία.

Πληροφορίες: Κέντρο Παιδιού και Εφήβου, Τμήμα Παιδιών και Εφήβων, Εγκρεμού 30, τηλ 2271020000 (εσωτ.1), www.kpechios.gr