Αγάπα με, με όρια, γιατί χρειάζομαι τα όρια!

Γράφει η Ελευθερία Μπινίκου, Ψυχολόγος Τμήματος Παιδιών και Εφήβων ...

Στις συμβουλευτικές συναντήσεις που έχουμε με γονείς ολοένα και συχνότερα μας θέτουν πολλά και ουσιώδη ερωτήματα που αφορούν τη θέσπιση των ορίων κατά τη διαδικασία ανατροφής των παιδιών και των εφήβων. Μερικά από αυτά είναι : « Επιτρέπεται να βάζω όρια στο παιδί μου, και αν ναι, γιατί είναι απαραίτητα για το παιδί; Ποιος είναι ο σκοπός τους;»

Ως γονέας, όταν θέτω όρια στο παιδί μου, το βοηθάω να αναγνωρίσει τις δικές του ανάγκες και τα προσωπικά του όρια, όπως αντίστοιχα και εκείνα των άλλων ανθρώπων με τους οποίους συναναστρέφεται.

Η ΘΕΣΠΙΣΗ ΣΑΦΩΝ ΚΑΙ ΞΕΚΑΘΑΡΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Σ’ όλη μας τη ζωή και σε όλες μας τις σχέσεις βιώνουμε τη διαδικασία θέσπισης ορίων. Απαραίτητα καθώς δομούν το χρόνο, το χώρο, την κοινωνική μας ζωή. Μέσω αυτής της δραστηριότητας, μας προσφέρεται το πλαίσιο στο οποίο θα εξελιχθούμε.

Είναι απόλυτα κατανοητή η σύγχυση που αντιμετωπίζουν οι γονείς μπροστά στο χαοτικό σταυροδρόμι στο οποίο καταλήγουν, μεταξύ των συμβουλών των ειδικών εκείνων που υποστηρίζουν την πλήρη απουσία ορίων (πρακτική εφαρμογή της θεωρίας της επιτρεπτικότητας) και των ειδικών που υποστηρίζουν μια γονεϊκή παρέμβαση με σταθερά και συγκεκριμένα όρια, χωρίς να συνδέονται απαραίτητα με αυστηρότητα, πειθαρχία και τιμωρία.

Στην εποχή που διανύουμε, η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι όλα είναι δυνατά και άμεσα, σαν να μην υφίστανται όρια στην ανθρώπινη παντοδυναμία. Ταυτόχρονα, στα πλαίσια μιας κοινωνίας όπου έχει διεισδύσει για τα καλά ο καταναλωτισμός, μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι τα πάντα μπορούν να αγοραστούν, κάτι που ουσιαστικά είναι αναληθές.

Κατά τον ίδιο τρόπο, η απουσία ορίων καλλιεργεί στο παιδί την αίσθηση ότι στη ζωή όλα είναι δυνατά, ότι έχει τη δύναμη να διαμορφώσει τον κόσμο σύμφωνα με τα δικά του θέλω και επιθυμίες, και ότι οι ανθρώπινες σχέσεις είναι απαλλαγμένες από κανόνες.

Όταν το παιδί είναι πολύ μικρό, τα όρια είναι φυσικά και διακριτά: οι άκρες του κρεβατιού του, τα χέρια των γονιών του, δηλαδή περιγράμματα που τον καθησυχάζουν, μέσα στα οποία αισθάνεται ότι εμπεριέχεται, ακριβώς όπως ήταν και στη μήτρα της μητέρας του. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής, τα όρια παίρνουν μια πιο συμβολική χροιά, περνάνε σταδιακά μέσα από τα λόγια. Το παιδί ανακαλύπτει σταδιακά το περιβάλλον, κατακτώντας την ανεξαρτησία του.

XΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ

Οι δυσκολίες στη θέσπιση των ορίων είναι αναμενόμενες και φυσιολογικές. Αν οι γονείς είναι αποφασισμένοι, θα πρέπει να θυμούνται ότι θέτω έναν κανόνα δε σημαίνει απαραίτητα την άμεση και απόλυτη τήρηση του. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και επιμονή. Κάποιοι γονείς κάνουν λόγο και για «Σισύφειο Μαρτύριο» που φαντάζει ατέρμονο μέχρις ότου όλη η οικογένεια να πετύχει την αλλαγή και να τηρήσει όρια σταθερά και αμετάκλητα. Όρια τα οποία βρίσκουν σύμφωνους και τους δυο γονείς, οπότε διασφαλίζεται η συνοχή και αποφεύγεται η σύγχυση, το μπέρδεμα και τα διπλά μηνύματα για το παιδί. Επίσης, καίριας σημασίας είναι τα όρια που θέτουμε να είναι ανάλογα της ηλικίας και της προσωπικότητας του παιδιού. Υιοθετήστε όρια ξεκάθαρα, σαφή, συγκεκριμένα και με θετική διατύπωση. Η χρήση αρνητικών στοιχείων είναι πιο αφηρημένη για τα μικρά παιδιά. Αντί να πούμε «Δεν τρέχουμε στις σκάλες» μπορούμε να πούμε « Κατεβαίνουμε τη σκάλα περπατώντας» ή αντί να πούμε «δε μιλάμε με το στόμα μας γεμάτο» μπορούμε να πούμε « μιλάμε έχοντας καταπιεί την μπουκιά μας». Εξάλλου, μπορούμε να ανακαλέσουμε πιο εύκολα κανόνες διατυπωμένους με θετικό τρόπο και σύντομους. Τέλος, να θυμάστε ότι η όποια συνέπεια έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα και όχι τιμωρητικό. Στόχος είναι το παιδί να καταλάβει τις συνέπειες των πράξεων του και να εσωτερικεύσει τον κανόνα. Για παράδειγμα, αν ο «Γιώργος ζωγραφίζει τους τοίχους με τους μαρκαδόρους του, αντί να τον τιμωρήσουμε στη γωνιά, μπορούμε να του δώσουμε κάτι να καθαρίσει τον τοίχο».

H Γαλλίδα παιδίατρος και ψυχαναλύτρια FrançoiseDolto υποστήριζε ότι "Η επιθυμία είναι ζωή, αλλά χωρίς όρια δεν υπάρχει καμία επιθυμία» και συμπληρώνει ο Μενέλαος Λουντέμης: « ό,τι μας λείπει, γι αυτό το θέλουμε! Αν είχαμε όσα θέλαμε τι θα μας έλειπε; Κι αν δεν μας έλειπε τίποτα, τι θα επιθυμούσαμε; Και τι αξία θα είχε η ζωή χωρίς επιθυμίες;».

 Γράφει η Ελευθερία Αδαμ. Μπινίκου, Ψυχολόγος, MSc Παιδί και Έφηβος: Πρόληψη και Θεραπεία, Τμήμα Παιδιών και Εφήβων, Κέντρο Παιδιού & Εφήβου

Πληροφορίες: Κέντρο Παιδιού και Εφήβου, Τμήμα Παιδιών και Εφήβων, Εγκρεμού 30, τηλ 2271020000 (εσωτ. 1)