Μετανάστευση και ψυχικές διεργασίες

Γράφει η Φρροκάι Φωτεινή-Ελβίσα, Ψυχολόγος της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Χίου ...

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα μετανάστευσης (18 Δεκεμβρίου) που όρισε ο ΟΗΕ έχει γίνει πολύς λόγος για τις ψυχολογικές διεργασίες που βιώνουν οι μετανάστες στην προσπάθειά τους να προσαρμοστούν στη χώρα υποδοχής. Η μετανάστευση είναι μια δύσκολη και πολυπαραγοντική διαδικασία, που μπορεί πολλές φορές να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του ατόμου, η οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη.

Η βιβλιογραφία βρίθει ερευνών που μελετούν τις ψυχολογικές διεργασίες και επιπτώσεις της μετανάστευσης. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά μετά την εγκατάσταση τους στη χώρα υποδοχής βιώνουν άγχος, θλίψη και σωματοποίηση.

Η συσσώρευση ψυχολογικής πίεσης λόγω της μετακίνησης, αλλά και των δύσκολων συνθηκών, μπορεί να οδηγήσει σε υψηλά επίπεδα κατάθλιψης, κατάχρησης αλκοόλ, εμφάνιση αυτοτραυματικής συμπεριφοράς ακόμα και αυτοκτονικό ιδεασμό στην ακραία έκφρασή της (Chen et al. 2014, Gong et al., 2013). Ο κίνδυνος που ελλοχεύει για την ψυχική υγεία του μετανάστη είναι μεγάλος και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.

Πολλές φορές οι μετανάστες στην προσπάθειά τους να αισθανθούν καλύτερα ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον και θεωρούν ότι θα βρουν τη «γη της επαγγελίας» εξιδανικεύοντας με αυτό τον τρόπο τη χώρα που μεταναστεύουν. Αυτό όμως έχει ως απόρροια, μακροπρόθεσμα να απομυθοποιήσουν τελικά τη χώρα υποδοχής, λόγω των δυσκολιών που περνάνε στην προσπάθεια προσαρμογής, με αποτέλεσμα να απογοητεύουν ή και να θυμώσουν. Έχουν πολλά να διαχειριστούν, όπως είναι η γλώσσα, η κουλτούρα και το πολιτισμικό πλαίσιο. Απαιτείται πολλή υπομονή και ανθεκτικότητα για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες και να βγουν αλώβητοι από αυτή τη διαδικασία.

Υπάρχουν όμως και οι μετανάστες που προοδεύουν και αφομοιώνονται πιο εύκολα στη χώρα υποδοχής, διεκδικώντας την ίδια θέση εργασίας και στάτους με τους ντόπιους. Αυτή η κοινωνική κινητικότητα αναμφισβήτητα βοηθάει στην καλύτερη προσαρμογή και αφομοίωση.

Η Ελλάδα, όπως άλλες χώρες, είναι κατεξοχήν μεταναστευτική χώρα. Η μετανάστευση είναι πολύ οικεία. Δυστυχώς, με την οικονομική κρίση πολλά νέα παιδιά και επιστήμονες εγκατέλειψαν τη χώρα τους για να πάνε σε μια άλλη χώρα του εξωτερικού που να έχει περισσότερες προοπτικές και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αυτή η μετακίνηση είναι μια επώδυνη διαδικασία, τόσο για τα ίδια άτομα που μεταναστεύουν, όσο και για τις οικογένειές του που μένουν πίσω.

Είναι γεγονός ότι η μετανάστευση αποτελεί μια τεράστια πρόκληση και αλλαγή για τα άτομα που αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους. Το «ανήκειν» σε μια ομάδα είναι προστατευτικός παράγοντας για την υγεία των μεταναστών. Βοηθά την ομαλή προσαρμογή τους και η αποδοχή και βελτιώνει τη διάθεσή και κατ’επέκταση την ποιότητα ζωής τους.