Πότε ένα παιδί χρειάζεται να επισκεφθεί έναν λογοθεραπευτή;

Από τις Νικολέτα Δήμπαλα, Νατάσα Καλτσίδου, Ιωάννα Μάντικα, Λογοθεραπεύτριες του Τμήματος Παιδιών και Εφήβων του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου...

Ένας Λογοθεραπευτής ασχολείται με την αξιολόγηση και την παρέμβαση στις διαταραχές επικοινωνίας, λόγου και ομιλίας.

Ως διαταραχές λόγου και ομιλίας ορίζονται οι δυσκολίες και τα ελλείμματα στους παρακάτω τομείς:

• Φωνολογικό: ικανότητα να αντιλαμβάνεται ένα παιδί τους ήχους με τους οποίους σχηματίζονται οι λέξεις αλλά και να καταφέρνει να τους συνδυάζει σωστά. Πολλές φορές ένα παιδί καταφέρνει και αρθρώνει σωστά πολλά ή και όλα τα φωνήματα κατά παραγγελία ή στην αρχή των λέξεων, αλλά κατά τον προφορικό λόγο χρησιμοποιεί λάθος φώνημα ή συνδυασμό φωνημάτων.
Πχ. ζίνω αντί δίνω, φέλω αντί θέλω, κόκορα αντί κοκορας, μπε αντί μπλε κλπ.
• Μορφολογικό: κατάκτηση των γραμματικών κανόνων και την κατάλληλη επιλογή και χρήση τους στον προφορικό λόγο. Συχνά, στον προφορικό λόγο ενός παιδιού παρατηρούμε λανθασμένη χρήση άρθρων, καταλήξεων, χρόνων στα ρήματα κλπ. Καθ’ όλη την προσχολική ηλικία εντοπίζονται διάφορες ασυμφωνίες μεταξύ των όρων της πρότασης.
Πχ. «το αγόρι πήγαν στη μαμά τους», «η φωτιά κάβει (αντί καίει)»
• Συντακτικό: την κατάκτηση συντακτικών κανόνων για τον συνδυασμό λέξεων ώστε να φτιάχνει σωστές προτάσεις. Μπορεί ένα παιδί κατά την αφήγηση ή περιγραφή ενός γεγονότος να χρησιμοποιεί πολύ συχνά τον σύνδεσμο «και» αντί άλλων συνδετικών λέξεων, όπως «μετά», «αργότερα», «ύστερα», ώστε να συνδέσει προτάσεις ή γεγονότα μεταξύ τους, να έχει ελλιπή σύνταξη παραλείποντας συντακτικά μέρη ή να μην αντικαθιστά το υποκείμενο σε μεγάλες περιόδους .
Πχ. «το γατάκι έφυγε και το σκυλάκι έφυγε και αυτό» «το αγόρι κλαίει γιατί πήρε το παπούτσι (ο σκύλος)»
• Σημασιολογικό: αναφέρεται στο «μέγεθος» του λεξιλογίου που έχει κατακτήσει ένα παιδί. Μπορεί να μην γνωρίζει ονομασίες, να χρησιμοποιεί ολόκληρες φράσεις για να ονομάσει ένα αντικείμενο, να μην γνωρίζει τη λειτουργία αντικειμένων, να χρησιμοποιεί δικές του λέξεις για να ονομάζει κάτι.
Πχ. λέει ζουζούνι την αράχνη, λέει κερδιστής και εννοεί αυτόν που κερδίζει, λέει σαμπουάν όλα τα απορρυπαντικά.
• Αρθρωτικό: αναφέρεται στην λανθασμένη προφορά ενός φωνήματος λόγω ανεπάρκειας του μηχανισμού άρθρωσης, καθώς το παιδί είτε δεν έχει κατακτήσει τον σωστό τρόπο ή αντιμετωπίζει δυσκολίες στον στοματοπροσωπικό μηχανισμό.
Πχ. χρησιμοποιεί το /λ/ αντί του /ρ/, δεν μπορεί να προφέρει /ξ/ και το αντικαθιστά με ένα άλλο φώνημα κλπ.
• Ροή: αφορά τις επαναλήψεις συλλαβών ή λέξεων κατά την ομιλία (π.χ. θέλω πα πα παγωτό), τις επιμηκύνσεις φωνημάτων ( που είναι η ζζζζώνη μου ;)και τα μπλοκαρίσματα κατά την ομιλία.
• Κατανόηση: αναφέρεται στη δυσκολία κατανόησης απλών λέξεων με αποτέλεσμα το παιδί να μην ξέρει τι να απαντήσει, να μην απαντά, ή να απαντά λάθος, στη δυσκολία να εκτελέσει απλές ή και σύνθετες εντολές και πιθανό να χρειάζεται διευκρινήσεις ή αναδιατύπωση, απλοποίηση της εντολής. Επίσης αναφέρεται στη δυσκολία ενός παιδιού να κατανοήσει την εκφώνηση μίας άσκησης και να ανταποκριθεί άμεσα στο ζητούμενο της και χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να ανταποκριθεί. Στην αποφυγή ενός παιδιού να απαντήσει σε ερωτήσεις ή όταν απαντάει σε αυτές να μην δίνει κατάλληλη απάντηση. Ακόμη, αποφεύγει να συμμετάσχει σε συζητήσεις με συνομηλίκους, σε ομαδικά παιχνίδια και συχνά παρεξηγείται. Σταδιακά οδηγείται στην κοινωνική απομόνωση ή προτιμά την παρέα μικρότερων παιδιών.

Τέλος πολύ σημαντικές για την επικοινωνία είναι η ανάπτυξη των πραγματολογικών δεξιοτήτων του λόγου. Όταν αναφερόμαστε στην πραγματολογία εννοούμε την κατάλληλη χρήση του λόγου και της γλώσσας ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο και την κοινωνική συνθήκη. Πιο συγκεκριμένα :

• Πιθανόν το παιδί να δυσκολεύεται στο να ερμηνεύσει κατάλληλα μία κοινωνική συνθήκη και πως αισθάνονται τα πρόσωπα που εμπλέκονται σε αυτή.
• Δυσκολεύεται στην ερμηνεία και στην αποδοχή του χιούμορ και του μεταφορικού λόγου.
• Πιθανά να μη χρησιμοποιεί το κατάλληλο ύφος και κατάλληλο λεξιλόγιο αναλόγως το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται( π.χ. πόσο επίσημά ή ανεπίσημα πρέπει να μιλήσει σε κάποιον άλλον).
• Συχνά συναντάμε παιδιά που θέλουν να προσεγγίσουν κάποιο συμμαθητή για αλληλεπίδραση αλλά δεν το κάνουν με τον σωστό τρόπο.

Η εικόνα ενός παιδιού με τις δυσκολίες που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορεί να είναι διαφορετική από την εικόνα ενός άλλου παιδιού με τις αντίστοιχες δυσκολίες. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητη η αξιολόγηση από έναν λογοθεραπευτή που θα οδηγήσει στην έγκυρη και έγκαιρη αποκατάσταση των δυσκολίων μέσω ενός εξατομικευμένου προγράμματος που θα είναι προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες, στις ικανότητες και στις δυσκολίες του κάθε παιδιού ξεχωριστά.

Πληροφορίες:Τμήμα Παιδιών και Εφήβων, Κέντρο Παιδιού και Εφήβου, τηλ 2271020000(εσωτ.1)