Ο Οσελότος, οι οσελότοι, και το ημέρωμα της αλεπούς

Γράφει η Αναστασία Μάντεση,Σχολική Ψυχολόγος MSc, Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Εθελόντρια στην Ειδική Μονάδα Ψυχικής Υγείας «Οσελότος»...

του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου.

Ο οσελότος, σύμφωνα με τις εγκυκλοπαίδειες, είναι ένα μικρό σαρκοφάγο αιλουροειδές, που ανήκει στις αποκαλούμενες αγριόγατες της αμερικανικής ηπείρου. Έχει διαστάσεις περίπου όσο μιας οικιακής γάτας, και διαθέτει την πιο κομψή, μαλακή γούνα με όμορφους χρωματικούς συνδυασμούς, γεγονός που του κόστισε πολύ ακριβά, διότι κυνηγήθηκε ανηλεώς γι’ αυτήν. Οι οσελότοι όμως περιστασιακά εκτρέφονται και ως κατοικίδια ζώα. Ο πιο γνωστός οσελότος ήταν o Babou, του Salvador Dali, ο οποίος τον είχε πάντα κοντά του και συχνά τον έπαιρνε μαζί στα ταξίδια του.

Η επιλογή του οσελότου για την ονομασία της νεότερης δομής του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου δεν είναι τυχαία. Αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο οι εμπνευστές της θέλησαν να μας ξανασυστήσουν τους εφήβους και τους νέους που έρχονται αντιμέτωποι με το νόμο: Μικρά και όμορφα άγρια ζώα που ζουν σε μια πραγματική ζούγκλα, εκτεθειμένα σε κάθε λογής κινδύνους, έτοιμα όχι μόνο να αμυνθούν αλλά και να επιτεθούν. Και όμως, άγρια ζώα που μπορούν να εξημερωθούν. Οι νέοι που φτάνουν στον Οσελότο είναι «αγριεμένοι». Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο έχουν επιτεθεί κι έχουν κάνει κακό, φαινομενικά απρόκλητα, κι η συμπεριφορά τους έχει συχνά οδηγήσει στην τιμωρία, την απόρριψη και την αποπομπή τους. Ο ίδιος ο χαρακτηρισμός του «παραβατικού» υπονοεί την ύπαρξη ενός δομικού ιδιοσυγκρασιακού χαρακτηριστικού το οποίο οδηγεί ευθέως στην εκδήλωση της προβληματικής συμπεριφοράς.

Όλα τα μέλη της Διεπιστημονικής Ομάδας του Οσελότου φιλοδοξούν να δουν τα ίδια, και να βοηθήσουν και άλλους να δουν πίσω από τους χαρακτηρισμούς. Προσπαθούν να διακρίνουν τη «ζούγκλα» μέσα στην οποία μεγάλωσαν αυτοί οι άνθρωποι και να αναγνωρίσουν τις απειλές που τους κάνουν να επιτίθενται, είτε αυτές είναι ενδοψυχικές, όπως είναι οι νοσολογικές οντότητες που συσχετίζονται με την παραβατικότητα, είτε είναι περιβαλλοντικές, όπως οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που αφορούν την οικογένεια και την κοινότητα μέσα στην οποία μεγαλώνει ο νέος. Με απώτερο στόχο πάντα, να «εξημερώσουν» το αγρίμι και να του δώσουν την επιλογή, αν θέλει να μπορέσει να σχετιστεί με τους ανθρώπους. Μιλώντας για «ημέρωμα», πολλοί από μας θα σκεφτούν αναπόφευκτα ένα από τα πιο διάσημα αποσπάσματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το ημέρωμα της αλεπούς από το Μικρό Πρίγκηπα του Saint-Exupéry, όπου η ίδια η αλεπού περιγράφει ορισμένες πολύ βασικές θεραπευτικές αρχές: Πρέπει να έχεις μεγάλη υπομονή (…). Εγώ θα σε κοιτάζω με την άκρη του ματιού μου κι εσύ δεν θα λες τίποτα (…). Αλλά, κάθε μέρα, θα μπορείς να κάθεσαι λιγάκι πιο κοντά (…). Θα ‘ταν πιο καλά να έρχεσαι πάντα την ίδια ώρα (…). Αν έρχεσαι όποτε να ‘ναι, δεν θα ξέρω ποτέ ποια ώρα να φορέσω στην καρδιά μου τα καλά της… Σ’ όλα χρειάζεται κάποια τελετή.

Από αυτή την αφετηρία ξεκινώντας, εφοδιασμένοι με γνώση για τους οσελότους και πολλή υπομονή, στεκόμαστε απέναντί τους, προσπαθώντας να μην ξεχνάμε ότι αυτό που καλούμαστε να υλοποιήσουμε εδώ δεν είναι μια «κλασική» ψυχοθεραπευτική διαδικασία, αλλά μια εναλλακτική, μη-βίαιη «εξημέρωση» η οποία πολύ συχνά απαιτεί να αφήσουμε κατά μέρος τις «αστικές» μας πολυτέλειες, τις πανοπλίες των θεωρητικών μας κατευθύνσεων και να μπούμε στη ζούγκλα, για να μπορέσουμε να πλησιάσουμε. Βγαίνουμε πίσω από τα γραφεία μας, τσαλακωνόμαστε, σπάμε τις φόρμες και τα θεραπευτικά πρωτόκολλα όποτε χρειάζεται. Πηγαίνουμε εμείς κοντά στους οσελότους, συμβολικά αλλά και πραγματικά. Επισκεπτόμαστε σχολεία, προπονητήρια, γινόμαστε οι ίδιοι προπονητές και μέντορες. Πολλοί από μας δυσκολευόμαστε στην αρχή. Το να βγαίνεις από το μονοπάτι που έχεις συνηθίσει μπορεί να είναι τρομακτικό, ίσως και επικίνδυνο. Είναι όμως το πρώτο, απαραίτητο βήμα για το «ημέρωμα». Τι πάει να πει ημερώσει; ρώτησε ο Μικρός Πρίγκηπας. Είναι κάτι που παραμελήθηκε πολύ, είπε η αλεπού. Σημαίνει «να δημιουργείς δεσμούς…»

Πληροφορίες: Οσελότος, Κέντρο Παιδιού και Εφήβου, Λασκαράτου 5, 11141, 210 5714433, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.